Op stap en op weg naar een school voor iedereen...

Juni 2034.

De ouders van Quinten bezochten enkele scholen tijdens hun opendeurdagen. In hun zoektocht naar een fijne school viel het hen op dat hun kind, dat specifieke ondersteuning nodig zal hebben, in elke school welkom is. Er zijn wat minimale verschillen tussen scholen maar er wordt min of meer op dezelfde manier gewerkt. De noodzakelijke ondersteuning is gegarandeerd, het maakt de keuze alleen maar gemakkelijker. Scholen zijn nog wel zoekende in dat nieuwe schoolsysteem. Logisch, het is wat … ongeveer acht jaar geleden dat echt de keuze werd gemaakt voor de ontwikkeling van een inclusief onderwijssysteem. Het is nog volop in ontwikkeling, dus alle begrip, … maar ze zijn wel gerustgesteld. Ze herinneren zich de verhalen binnen de familie dat het nog niet zo lang geleden anders was. Bij inschrijving wordt hen expliciet gevraagd naar de ondersteuningsnoden, specifieke beperkingen of ervaringen uit de kinderopvang. Het multidisciplinair team in (of verbonden aan) de school wil graag zo snel als mogelijk met hen in gesprek.

In aanloop naar het nieuwe schooljaar zitten de ouders samen met de betrokken leerkracht, de zorgleerkracht en iemand van het multidisciplinair team. Ze krijgen er informatie over de werking van het multidisciplinair team dat voor deze school onder meer bestaat uit een ergotherapeut en logopedist, een maatschappelijk werker en een orthopedagoog.

“Het multidisciplinair team zal vanaf de eerste tot de laatste schooldag van het zesde leerjaar de ontwikkeling van Quinten opvolgen. Ook de overgang naar het secundair onderwijs wordt mee voorbereid. We ondersteunen vooral het schoolteam en de leerkracht. Via gerichte observaties onderzoeken we waar welke specifieke noden liggen en op basis daarvan reiken we hulpmiddelen, materialen en aanpassingen aan voor het leren in en buiten de klas. Schoolteam en multidisciplinair team worden hierin bijgestaan door het CLB waar nodig. Diagnoses mogen altijd aangereikt worden maar zijn niet noodzakelijk om de gepaste ondersteuning te krijgen. De eerste maanden in de school staan sowieso in het teken van informatieverzameling. Alle informatie is dus welkom. We plannen de voortgangsgesprekken met ouders en leerkracht al graag in voor het gehele schooljaar.”

“In het kleuter zal dat misschien nog lukken maar wat als het moeilijker wordt in het lager, … wat als het niet gaat?” vraagt Quintens mama bezorgd.

“Mochten in de loop van de basisschool, de ondersteuningsnoden of zorgbehoeften de expertise van ons team overstijgen, kan het CLB in samenspraak met jullie, ouders, een beroep doen op een van de regionale expertisecentra.”

“Nog nooit van gehoord” zeggen de ouders in koor.

“Dat is inderdaad vrij nieuw. Deze expertisecentra ontwikkelen kennis, aanpassingen en/of hulpmiddelen gebaseerd op actuele inzichten of op wat werkt voor specifieke beperkingen (zintuiglijk, fysiek, socio-emotioneel of cognitief). Zij voeden de multidisciplinaire teams met hun knowhow en/of ondersteunen ook gezinnen in bv. het omgaan met specifieke hulpmiddelen, mogelijke aanpassingen aan de fysieke omgeving, ondersteunende communicatie …. Voor sommige leerlingen wordt er onder regie van het CLB ook nog samengewerkt of bijgeschakeld met welzijnspartners uit de buurt of met VAPH-middelen. Trek tijdig aan de bel, mocht dit nodig zijn, dat zullen wij ook doen.”

In het buitengaan maken ze kennis met de moeder van Sofia die naar het zesde leerjaar gaat. Zij helpt in de school nieuwe ouders te verwelkomen en wat wegwijs te maken in de organisatie. Ze

heeft die evolutie naar ‘scholen voor iedereen’ van nabij meegemaakt. Gezien de complexiteit van Sofia’s aandoening, bleef het lang onduidelijk wat nu haar concrete ondersteuningsnoden waren. Ze kon uiteindelijk terecht bij het assessmentcentrum dat diverse ondersteuningsnoden detecteerde. Om hieraan tegemoet te komen waren verschillende acties nodig, zowel thuis als op school. Zo volgden ze in de kleuterschool samen met enkele leerkrachten SMOG, loopt de kiné door van thuis naar school en werden we ingewijd in de wondere wereld van de spraaktechnologie. Door de inbreng van dat assessmentcentrum moeten ze ook niet steeds aantonen dat Sofia deze beperkingen heeft. “Toch al een zorg minder, … we weten ook niet wat de overgang naar het secundair zal brengen … we horen van verschillende mensen dat ze daar nog niet zo ver staan als hier.”

Mei 2025

Eind vorig schooljaar leverde de onafhankelijke Commissie Inclusief Onderwijs haar adviesrapport ‘Evolutie naar scholen voor iedereen’ op. Een diverse groep onderwijsprofessionals uit het onderwijslandschap aangevuld met een ervaringsdeskundige ouder, een vertegenwoordiger van de leerlingen en vier experten, mocht zich een jaar buigen over de vraag: “Hoe rollen we een inclusief onderwijssysteem uit?” Met het VN-verdrag voor gelijke rechten van personen met een handicap en de grondwet als niet onderhandelbaar kader aan de muur en de internationale voorbeelden die ons zijn voorgegaan als inspiratie, werkte de commissie in alle vrijheid en zonder taboes (het moet gezegd), aan een gefaseerd stappenplan voor de ontwikkeling van een inclusief onderwijssysteem.

Dat onderwijssysteem moet de voorwaarden creëren voor scholen zodat alle leerlingen, ongeacht de ondersteuningsnoden of onderwijsbehoeften, in elke school de gepaste en nodige ondersteuning kunnen krijgen. Om dat te realiseren is een engagement nodig dat doorloopt over 3 à 4 beleidsperiodes. De commissie schuift acht krachtlijnen naar voor. Het vertrekpunt is de ontwikkeling van een inclusieve schoolcultuur en -organisatie binnen elke school en gepaste, voldoende en nabije ondersteuning in de school. In een inclusief onderwijssysteem dienen zowel scholen gewoon als buitengewoon onderwijs te evolueren naar scholen voor iedereen. Om dit te realiseren moet er ingezet worden op professionalisering van alle betrokkenen, op structurele samenwerking met welzijn en op toegankelijkheid van schoolgebouwen.

Zijn we nu echt op weg? Dat kunnen we hopen. De minister van onderwijs nam alvast het adviesrapport ter harte. Haar kabinet werkte een adviesnota uit die moet uitmonden in een conceptnota voor de ontwikkeling van inclusief onderwijs. Ook zal er gestart worden met pioniersscholen waarin ervaring moet worden opgedaan zodat elke school kan evolueren naar een school voor iedereen.

De commissie beperkte zich in het adviesrapport tot welke voorwaarden een onderwijsbeleid en -systeem moet creëren opdat elk kind welkom kan zijn in elke school. Hoe dat er concreet moet of kan uitzien, hangt af van wat we er dan van maken. Het spreekt voor zich dat hoe meer en beter ervaringsdeskundige ouders betrokken worden of hun stem kunnen laten horen in verschillende fasen van deze ontwikkeling, hoe dichter we bij inclusief onderwijs geraken.